Nederlandse pensioenfondsen hebben de laatste jaren een opvallende koerswijziging ingezet. Waar zij in het afgelopen decennium sterk zijn opgeschoven richting breed gespreide indexbeleggingen (omschreven als ‘passief beleggen’), is nu een duidelijke trend zichtbaar richting geconcentreerdere portefeuilles van publieke aandelen. Daarbij wordt bewust afgeweken van marktindices zoals de MSCI World of FTSE World, met ESG-criteria (Environmental, Social & Governance) als voornaamste drijfveer.
Deze beweging is opvallend omdat pensioenfondsen zelf aangeven niet te geloven dat zij structureel de markt kunnen verslaan. Deze overtuiging sluit aan bij Fama’s efficiënte-markthypothese, die stelt dat publieke informatie reeds in marktprijzen is verdisconteerd en actieve beleggingsstrategieën daarom geen voordeel bieden.2 Jarenlang was dit voor pensioenfondsen een belangrijke reden om overwegend passief te beleggen. Toch maken zij nu een uitzondering als het gaat om duurzaamheid: op dit vlak durven zij wél actief te kiezen, bijvoorbeeld door bedrijven die niet aan bepaalde ESG-normen voldoen uit te sluiten.
Steeds vaker kiezen pensioenfondsen ervoor om het aantal namen in hun portefeuille te reduceren. De achterliggende gedachte is dat fondsen op deze manier beter zicht houden op de bedrijven waarin zij beleggen. Een duidelijk voorbeeld hiervan is het besluit van pensioenfonds Huisartsen in 2024 om het aantal namen in de aandelenportefeuille significant te reduceren: “Wij willen dat het voor huisartsen duidelijk is in welke bedrijven wij beleggen”.3 Door het universum van belegbare aandelen te verkleinen, wordt het mogelijk om bedrijven met een negatieve ESG-score te vermijden en een positieve invloed uit te oefenen via kapitaalallocatie.
Deze aanpak roept kritische vragen op: wat betekent het voor risico en rendement wanneer het aantal beleggingen in portefeuille sterk afneemt?4 Wat is de aantoonbare impact van deze strategie op mens en milieu? En is er overtuigende onderbouwing dat deze ESG-gerichte keuzes op de lange termijn renderen?
In dit artikel analyseer ik de motieven achter deze ontwikkeling, de kritiek die zij oproept en de repliek hierop van pensioenfondsen. Hierna ga ik in op de uitdagingen op het gebied van communicatie, gevolgd door een aantal aanbevelingen voor een heldere en consistente benadering van ESG-gedreven portefeuilleconstructie.
in VBA Journaal door David Janssen